Evaluatie belijningsmaatregel R1 binnenring in Antwerpen-Zuid

De in maart 2014 gewijzigde rijwegindeling op de Antwerpse binnenring (R1) bij Antwerpen-Zuid heeft daar gezorgd voor aanzienlijk vlotter verkeer ‘s ochtends. Door de wegmarkering op het knooppunt te wijzigen, is de wegindeling beter afgestemd op het aantal voertuigen dat er passeert en op de richting die ze uit willen gaan. Zo zakte het aantal voertuigverliesuren op de toekomende snelwegen gelinkt aan het knooppunt met 19% in de ochtendspits. De ingreep was één van de zogenaamde quick wins, een reeks van maatregelen, gecoördineerd door de Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel (BAM), ter verbetering van de mobiliteit in de Antwerpse regio.

Wegindeling beter afgestemd op verkeer

Tot maart 2014 telde de Antwerpse Binnenring net na de afrit van Berchem 3 doorgaande rijstroken richting Gent/Kennedytunnel en 2 rijstroken naar de E19 en de A12 richting Brussel. Kort voor de aansluiting naar de E19/A12 kwam er aan de rechterkant nog een extra uitvoegstrook bij waardoor er ter hoogte van die aansluiting zelf 3 rijstroken waren richting Gent en 3 richting E19/A12 (figuur 1). Het Vlaams Verkeerscentrum onderzocht de situatie en kwam tot de conclusie dat die indeling niet strookte met het aantal voertuigen dat bij Antwerpen-Zuid op de spitsmomenten passeert en met de manier waarop de verkeerstromen zich verdelen op dat knooppunt. Het aantal voertuigen dat uitvoegt naar de E19/A12 ligt zowel ’s ochtends als ‘s avonds beduidend hoger dan het aantal voertuigen dat rechtdoor blijft rijden richting Gent (verhouding: 60%/40%). De herbelijning die het Agentschap Wegen en Verkeer in maart 2014 heeft uitgevoerd, heeft die situatie rechtgetrokken. Dankzij een nieuwe wegindeling kreeg de afrit naar de E19/A12 meer capaciteit (figuur 2). De binnenring heeft bij Antwerpen-Zuid nog altijd 3 doorgaande rijstroken richting Gent en 2 rijstroken naar de E19/A12, maar de extra uitvoegstrook naar de E19/A12 komt er nu aan de linkerkant bij (niet meer aan de rechterkant): de middenstrook werd zo omgevormd tot een keuzestrook van waarop het verkeer zowel kan blijven doorrijden naar de Kennedytunnel als naar rechts kan uitvoegen naar de E19/A12. Dankzij de keuzestrook kunnen voertuigen nog kort voor de splitsing probleemloos uitvoegen naar rechts, wat vroeger veel moeilijker was.

studie belijning ANZ evaluatie situatie voor
Figuur 1 : situatie voor maart 2014 (bron AWV)
studie belijning ANZ evaluatie situatie na

Meer verkeer verwerkt in minder tijd

Door de herbelijning is 1 van de structurele knelpunten op de binnenring tijdens de ochtendspits weggewerkt. De effecten zijn duidelijk merkbaar: in de ochtend verwerkt Antwerpen-Zuid nu meer verkeer in minder tijd. Op het piekmoment van de ochtendspits kan er tot 4,5% meer verkeer door dan vroeger. Tussen Borgerhout en Berchem is dat zelfs 7%.

De afname van het aantal voertuigverliesuren op de binnenring voor Antwerpen-Zuid in de ochtend is spectaculair: tot 44% minder voertuigverliesuren, kortom bijna een halvering van het tijdverlies. Op de E313 naar Antwerpen is het aantal voertuigverliesuren tussen Ranst en Antwerpen-Oost afgenomen met 23%.

De file tussen Antwerpen-Noord en Antwerpen-Zuid blijft in de voormiddag gemiddeld ook minder lang staan. Tussen Merksem en Borgerhout was de afname van de fileduur het grootst, met 45 tot 60 minuten. 

studie belijning ANZ-evaluatie voertuigverliesuren
Studie belijning ANZ-evaluatie voertuigverliesuren

Fileduur ook korter op toekomende snelwegen

Hoewel een belangrijk knelpunt opgelost is, blijven er voor de afrit Berchem toch nog files staan. En die hebben vaak een weerslag op het verkeer op de toekomende snelwegen naar de Antwerpse binnenring. Die files hebben echter te maken met andere structurele knelpunten: de samenvoeging van 6 rijstroken tot 5 rijstroken tussen Borgerhout en Berchem en de vele weefbewegingen in die zone. 

Toch heeft de ingreep bij Antwerpen-Zuid ook belangrijke positieve effecten gehad op langere afstand: tot Antwerpen-Noord op de binnenring, tot Kleine Bareel op de E19 Noord, tot Massenhoven op de E313 en tot Oelegem op de E34. De fileduur neemt op die snelwegen overal af. Op de E313 tussen Ranst en Antwerpen-Oost bijvoorbeeld met 30 tot 45 minuten. 

Het aantal voertuigverliesuren tijdens de ochtendspits op alle snelwegen naar Antwerpen (die gelinkt zijn aan het knooppunt Antwerpen-Zuid op de binnenring) is met 19% afgenomen. Als daar ook de ochtendfile aan de Kennedytunnel wordt toegevoegd, die niet wordt beïnvloed door het knooppunt Antwerpen-Zuid, blijkt dat het aantal voertuigverliesuren voor de totale ochtendspits op de snelwegen in de regio Antwerpen met 13% is afgenomen.