Minder autoverkeer én minder vrachtverkeer
Het is een opmerkelijke vaststelling in het jaarverslag 2023 van het Vlaams Verkeerscentrum: op een gemiddelde werkdag in 2023 werden er op de Vlaamse snelwegen bijna 3% minder voertuigkilometers afgelegd dan in 2019, het laatste jaar voor de coronacrisis. Zie de grafische weergave van de evolutie van de verkeersprestatie hieronder.
Er was niet alleen minder autoverkeer, maar ook het vrachtverkeer, dat tijdens de coronaperiode snel en fors gegroeid was, zat weer op een niveau onder dat van 2019.
De terugval van het verkeer gold echter niet voor alle Vlaamse snelwegen. Bijvoorbeeld op de E34 Knokke-Antwerpen, de E19 Breda-Antwerpen, de E313 Lummen-Antwerpen en grote delen van de snelwegen in West-Vlaanderen en Limburg werd het in 2023 wel drukker.
Filezwaarte piekte
Minder verkeer betekent zeker niet rustig verkeer. Het is en blijft ontzettend druk op het compacte Vlaamse snelwegennet. Gecombineerd met de impact van incidenten (ongevallen, defecte voertuigen, ladingverlies, enz.), weersomstandigheden en wegwerkzaamheden, leidde dat in 2023 tot een record wat betreft filedruk.
Als we de gemiddelde filezwaarte voor alle Vlaamse snelwegen samen (= de vermenigvuldiging van de totale filelengte met de duurtijd van de files) vergelijken tussen 2023 en 2019, viel die op dagniveau in 2023 aanzienlijk hoger uit dan voor corona. Zie de grafiek met het evolutie van de filezwaarte op werkdagen per maand hieronder.
Verschillen naargelang tijdstip, regio en snelweg
Terwijl de filezwaarte in de ochtendspits in 2023 alleen steeg op dinsdag en donderdag, werd de avondspits op elke weekdag zwaarder. Dinsdag en donderdag zijn sowieso de dagen met de meeste files, wellicht omdat op die twee dagen minder getelewerkt wordt.
De regionale verschillen vallen extra op als we de evolutie bekijken in een tijdspanne van ruim 10 jaar. Op de snelwegen in Antwerpen zijn sinds 2012 de ochtendspitsen 56% zwaarder geworden en de avondspitsen maar liefst 133% zwaarder. Voor de regio Brussel is het beeld enigszins anders. Terwijl de filezwaarte in de ochtend daar nog ongeveer op het niveau van 2012 zit, zijn de Brusselse avondfiles nu 46% zwaarder.
Wie regelmatig rijdt op de Antwerpse ring R1 richting Nederland zal al ondervonden hebben dat de filezwaarte daar de laatste jaren toegenomen is op alle dagen en tijdstippen. Op de E411 van Namen naar Brussel nam de filezwaarte in 2023 dan weer af. De E19 tussen Mechelen en Antwerpen en de Brusselse buitenring R0 vertoonden in 2023 een gemengd beeld met zowel dalingen, stijgingen als status quo's in filezwaarte.