Hoewel de filedruk op de Vlaamse snelwegen historisch hoog is, rijdt er nog altijd minder verkeer dan voor de coronacrisis. Dat blijkt uit het rapport Verkeersindicatoren Snelwegen Vlaanderen 2023, dat op 12 augustus online gepubliceerd werd. En wat opvalt: er is niet alleen minder autoverkeer, maar ook minder vrachtverkeer. De forse boost van het vrachtverkeer tijdens de coronaperiode is dus helemaal voorbij.
Minder auto- en vrachtverkeer
Het is een opmerkelijke vaststelling in het nieuwe jaarverslag van het Vlaams Verkeerscentrum, afdeling van het Agentschap Wegen en Verkeer: op een gemiddelde werkdag in 2023 werden er op de Vlaamse snelwegen bijna 3% minder voertuigkilometers afgelegd dan in 2019, het laatste jaar voor de coronacrisis. Er was niet alleen minder autoverkeer, maar ook het vrachtverkeer, dat tijdens de coronaperiode snel en fors gegroeid was, zit weer op een niveau onder dat van 2019. Die trend zet zich intussen ook door in 2024.
De terugval van het verkeer geldt echter niet voor alle snelwegen. Bijvoorbeeld op de E34 Knokke-Antwerpen, de E19 Breda-Antwerpen, de E313 Lummen-Antwerpen en grote delen van de snelwegen in West-Vlaanderen en Limburg werd het drukker.
Filezwaarte blijft ook in 2024 pieken
Minder verkeer betekent zeker niet “rustig” verkeer. Het is en blijft ontzettend druk op het compacte Vlaamse snelwegennet. Gecombineerd met de impact van ongevallen (ruim 5.700 ongevallen met verkeershinder tot gevolg in 2023), weersomstandigheden (het kletsnatte voorjaar van 2024) en wegwerkzaamheden, leidt dat tot een zeer hoge filedruk.
Als we de gemiddelde filezwaarte voor alle Vlaamse snelwegen samen (= de vermenigvuldiging van de totale filelengte met de duurtijd van de files) vergelijken tussen 2023 en 2019, valt die op dagniveau in 2023 aanzienlijk hoger uit dan voor corona. De eerste vijf maanden van 2024 deden de filerecords van 2023 intussen alweer sneuvelen, met mei 2024 als zwaarste filemaand sinds de start van de verkeersmetingen door het Verkeerscentrum.
Verschillen naargelang tijdstip, regio en snelweg
Terwijl de filezwaarte in de ochtendspits alleen steeg op dinsdagen en donderdagen, is de avondspits op elke weekdag zwaarder geworden. Dinsdag en donderdag zijn sowieso de dagen met de grootste filedruk, wellicht omdat dan minder getelewerkt wordt.
De regionale verschillen vallen extra op als we de evolutie bekijken in een tijdspanne van ruim 10 jaar.
- Op de snelwegen in Antwerpen zijn sinds 2012 de ochtendspitsen 56% zwaarder geworden en de avondspitsen maar liefst 133% zwaarder.
- Voor de regio Brussel is het beeld enigszins anders. Terwijl de filezwaarte in de ochtend daar nog ongeveer op het niveau van 2012 zit, zijn de Brusselse avondfiles nu 46% zwaarder.
Wie regelmatig rijdt op de Antwerpse ring R1 richting Nederland zal al ondervonden hebben dat de filezwaarte daar de laatste jaren toegenomen is op alle dagen en tijdstippen. Op de E411 van Namen naar Brussel is de filezwaarte dan weer afgenomen. De E19 tussen Mechelen en Antwerpen en de Brusselse buitenring R0 vertonen een gemengd beeld met zowel dalingen, stijgingen als status quo's in filezwaarte.
Files beperken op vele fronten
“Vlaanderen ondanks de files zo goed mogelijk bereikbaar houden, is, naast het verhogen van de verkeersveiligheid, een absolute prioriteit geweest voor ons tijdens de afgelopen legislatuur, samen met het Agentschap Wegen en Verkeer. Files leiden niet alleen tot frustratie, ze brengen de economie ook schade toe”, zegt de uittredende Vlaamse minister van Mobiliteit en Openbare Werken. “Samen met de hulpdiensten en de FAST-takelaars doen we er alles aan om bij ongevallen de weg weer zo snel mogelijk vrij te krijgen. Bij wegenwerken sluiten we zo weinig mogelijk rijstroken af, met soms spectaculaire werken vanop de berm als gevolg. Onze snelwegwerven stemmen we maximaal op elkaar af en we plannen zoveel mogelijk de fases met de grootste hinder in op de minst drukke momenten, zoals vakanties, weekends en nachten.”
Om kort op de bal te kunnen spelen, voert AWV met zijn Verkeerscentrum ook doorgedreven dynamisch verkeers- en tunnelbeheer uit. Verkeersleiders bewaken de klok rond het verkeer met ruim 1.700 camera’s en bij problemen grijpen ze meteen in om de situatie veiliger te maken, weggebruikers van de hinder weg te geleiden en routeadvies te verspreiden. Bij grote drukte stellen ze spitsstroken open om vlottere doorgang te geven en verkleinen ze het risico op botsingen (en dus meer file) door een lagere maximumsnelheid te afficheren op de dynamische rijstrooksignalisatie (1.800 borden).